CHĂM SÓC BỆNH NHÂN PHÙ PHỔI CẤP - ĐIỀU DƯỠNG NỘI TẬP 1
Bài 9
CHĂM SÓC BỆNH NHÂN PHÙ PHỔI CẤP
MỤC
TIÊU
1. Trình bày được các nguyên nhân gây
phù phổi cấp.
2. Mô tả được triệu chứng lâm sàng của cơn phù phổi cấp điển hình.
3. Lập được kế hoạch chăm sốc bệnh nhân bị phù phổi cấp.
1.
ĐẶC ĐIỂM VỀ BỆNH HỌC CỦA PHÙ PHỔI CẤP
Phù phổi cấp là một tình trạng suy hô hấp nặng, do sự
tràn thanh dịch từ các mao mạch phổi vào trong phế nang làm ngăn cản sự trao
đổi khí. Các phế nang trở nên đầy dịch, nên bệnh nhân khó thở, ho khạc ra dịch
bọt màu hồng. Bệnh nhân bị phù phổi cấp tử vong nhanh do thiếu oxy nặng nếu không
được điều trị cấp cứu kịp thời.
Phù phổi cấp thường gặp do các nguyên nhân về tim mạch
hay ngoài tim mạch.
-
Viêm cầu thận mạn dẫn đến tăng huyết áp.
1.2.3.
Các
bệnh nhiễm khuẩn, nhiễm virus
-
Cúm ác tính, cytomegalovirus.
-
Viêm phổi do liên cầu, phế cầu.
-
Nhiều thuốc hoặc nhiều chất có thể gây phù phổi
cấp, nhưng hay gây ngộ độc là phospho, carbon monoxid, lân (phospho) hữu cơ,
mật cá trám, rắn độc cắn.
1.2.5.
Tai
biến khi làm thủ thuật
-
Chọc tháo dịch màng phổi quá nhanh hoặc quá
nhiều.
1.3.1.
Cơn
phù phổi cấp điển hình trong bệnh tim mạch
-
Bắt đầu bang cơn ho với khò khè thanh quản, sau
đó khó thở dữ dội, đột ngột, thở nhanh nông 50-60 lần /phút.
-
Da xanh tái, vã mồ hôi, vật vã.
-
Nhịp tim nhanh, nhỏ, tiếng tim mò.
-
Nghe phổi lúc đầu có ran ẩm ở hai đáy phổi, sau
lan dần lên hai đỉnh phổi như sóng thủy triều.
1.3.2.
Cơn
phù phổi cấp không điển hình
Xuất hiện khó thở nhanh táng dần lên, nếu không điều trị
kịp thòi sẽ dẫn đến cơn phù phổi cấp điển hình. Cơn phù phổi cấp không điển
hình thường do truyền dịch nhanh hay truyền dịch với số lượng nhiều trong thời
gian ngắn.
-
Cho ngồi thở oxy liều cao 8-10 lít /phút.
-
Băng ép gốc chi lần lượt thay đổi vị trí 15 phút
/lần.
-
Tiêm 0,01g morphin vào tĩnh mạch hoặc tiêm bắp.
-
Tiêm tĩnh mạch 20-60mg furosemid.
- Hút
đờm dãi, đặt nội khí quản cho thở máy.
- Điều
trị nguyên nhân gây phù phổi cấp: nếu huyết áp tăng thì cho thuốc hạ huyết áp,
nếu suy tim thì cho thuốc chống suy tim.
-
Điều trị củng cố sau khi qua cơn phù phổi cấp
bằng kháng sinh, lợi tiểu, an thần.
2.
CHĂM SÓC BỆNH NHÂN BỊ PHÙ PHỔI CẤP
Mục đích nhằm giúp tìm các bệnh tim có sẵn, tìm các yếu tố khởi phát và
cách thức phát bệnh, tuy nhiên việc hỏi bệnh nhân khi bị phù phổi cấp rất hạn
chế mà chỉ hỏi những vấn đề thật cần thiết qua bệnh nhân hay gia đình. Nhưng
chủ yếu trong trường hợp này là quan sát và thăm khám bệnh nhân cũng có thể xác
định được bệnh. Khi hỏi chú ý:
-
Cơn khó thở xuất hiện như thế nào: hoàn cảnh xảy
ra, mức độ và tính chất.
-
Có ho, khạc đờm không? số lượng, màu sắc như thế
nào?
-
Các bệnh tim mạch đã có từ trước đến nay?
-
Tình hình điều trị và sử dụng các thuốc gần đây.
-
Số lượng nước tiểu của bệnh nhân.
- Tình
trạng tinh thần của bệnh nhân: kích thích, vật vã, lo lắng hay lú lẫn
- Màu
sắc đờm xem có lẫn bọt hồng không?
- Mũi
miệng có bọt hồng sùi ra không?
- Quan
sát tình trạng hô hấp, đặc biệt chú ý mức độ khó thở.
- Màu
sắc da, xem bệnh nhân có vã mồ hôi không?
-
Lấy mạch, nhiệt, huyết áp, đếm nhịp thở.
-
Nghe phổi, chú ý các ran ở phổi.
- Chú
ý phát hiện các yếu tố chỉ điểm gây bệnh.
Đặc biệt là qua gia đình để tìm
kiếm thêm về nguyên nhân và các bệnh khác mà bệnh nhân đã mắc bệnh trước đó.
Xem hồ sơ bệnh án, cách thức điều trị của bệnh nhân...
Một số chẩn
đoán có thể gặp ở bệnh nhân phù phổi cấp khi nhận định, đó là:
-
Bệnh nhân khó thở dữ dội do giảm trao đổi khí.
-
Da xanh tái, vã mồ hôi, vật vã do thiếu khí.
-
Ho khạc ra bọt màu hồng do phù phổi cấp.
-
Vô niệu hay thiểu niệu do giảm thể tích tuần
hoàn hiệu dụng.
-
Giảm kích thích và lo sợ cho bệnh nhân.
Thực hiện y lệnh của bác sĩ về tiêm thuốc và các xét nghiệm.
-
Theo dõi các diễn biến của các dấu hiệu sinh
tồn.
-
Cách phát hiện các dấu chứng sớm của cơn phù
phổi cấp.
-
Các nguyên nhân có thể gây ra cơn phù phổi cấp.
2.4.
Thực hiện
kế hoạch chăm sóc
- Giảm
kích thích và lo sợ cho bệnh nhân: vì bệnh nhân lo sợ, hoảng hốt nên dễ dẫn đến
mạch nhanh, khó thở tăng lên, táng huyết áp và táng nhu cầu oxy. Do đó người
điều dưỡng cần phải có thái độ bình tĩnh, nhanh nhẹn, chính xác, trấn an và
động viên bệnh nhân để bệnh nhân yên tâm, không rối bệnh nhân trong giai đoạn
cấp.
+ Để
bệnh nhân nằm ngửa đầu cao hay tư thế ngồi, hai chân buông thấp so với thân.
+ Cho
bệnh nhân ngồi thở oxy qua mặt nạ 8-10 lít /phút trong 15 phút đầu, sau đó thở
oxy liên tục qua ống thông mũi hoặc ống nội khí quản cho đến khi hết cơn. Giảm
liều oxy xuống khi đã ổn định, tuy nhiên liều lượng oxy cho cần chú ý ở những
bệnh nhân có các bệnh phổi mạn tính.
+ Hút đờm dãi
nếu có tình trạng ùn tắc đờm dãi.
+ Đặt
nội khí quản hoặc mở khí quản, hỗ trợ hô hấp bằng bóp bóng ambu hoặc cho thở
máy với áp lực dương liên tục.
+ Băng ép lần
lượt các gốc chi, lần lượt thay đổi vị trí 15 phút /lần.
+ Tránh di
chuyển bệnh nhân trong giai đoạn cấp.
+ Để bệnh nhân nghỉ tuyệt đối
trong giai đoạn cấp.
-
Chế độ ăn uống: cho bệnh nhân uống sữa, nước hoa
quả khi bệnh nhân qua cơn khó thở. Những giờ sau và những ngày sau cho ăn chế
độ ăn lỏng hạn chế muối, ít mỡ, dễ tiêu, nhiều vitamin. Đảm bảo lượng nước tiểu
> 1 lít /24 giờ, nếu không đủ phải cho thuốc lợi tiểu. Cần đánh giá sát
bilan nước và điện giải ở bệnh nhân.
2.4.2.
Thực
hiện y lệnh của bác sĩ
- Tiêm
morphin 0,01g vào tĩnh mạch hoặc tiêm bắp.
- Tiêm
20-60 mg Lasix vào tĩnh mạch và các thuốc khác theo y lệnh của bác sĩ.
-
Làm các xét nghiệm theo yêu cầu của bác sĩ.
2.4.3.
Theo
dõi diễn biến của bệnh và khám xét
- Lấy
mạch, nhiệt, huyết áp 30 phút /lần trong cơn, sau đó cứ 3 giờ /lần trong 24 giờ
sau đó.
- Đếm
tần số thở, quan sát kiểu thở.
- Theo
dõi tình trạng tinh thần của bệnh nhân
-
Theo dõi xem bệnh nhân có ho khạc, sùi bọt hồng
không?
- Nghe
tim để phát hiện rối loạn nhịp tim như: nhịp nhanh, nhịp chậm, rung nhĩ, rung
thất
-
Chỉnh liều lượng oxy để giữ nồng độ theo đúng
yêu cầu.
-
Chuẩn bị máy thở nếu bệnh nhân thở máy.
- Bệnh
nhân cần phải biết đươc các nguyên nhân, các yếu tố thuận lơi gây cơn phù phổi
cấp và cách dự phòng.
-
Cách phát hiện các triệu chứng của cơn phù phổi.
2.5.
Đánh giá
kết quả chăm sóc
Sau khi đã thực hiện quá trình điều trị và chăm sóc cần đánh giá bệnh nhân
so với tình trạng lúc ban đầu, bệnh nhân đáp ứng tốt khi:
-
Lượng nước tiểu > 1 lít /24 giờ.
-
Bệnh nhân tỉnh táo, hết kích thích và lo lắng.
-
Các y lệnh được thực hiện đầy đủ.
-
Dinh dưỡng đảm bảo đủ lượng calo /ngày.
-
Các nguyên nhân gây phù phổi cấp được giải
quyết.
Nếu tình trạng trên không được cải thiện cần được nhận
định lại tình trạng bệnh nhân và điều chỉnh vào kế hoạch chăm sóc.
LƯỢNG GIÁ
1.
Kể các nguyên nhân gây phù phổi cấp
2.
Trình bày các triệu chứng lâm sàng của cơn phù
phổi cấp điển hình
3.
Đánh dấu x vào câu trả lời đúng:
A.
□ Phù phổi cấp là một cấp cứu nội khoa
B.
□ Nguyên nhân tim mạch gây phù phổi cấp là chủ
yếu
C.
□ Cần trấn an bệnh nhân tốt khi bị phù phổi cấp
D. □
Chẩn đoán phù phổi cấp chủ yếu là dựa vào dấu hiệu X quang
E. □
Theo dõi lượng nước tiểu rất có giá trị trong tiên lượng phù phổi cấp
4.
Chọn câu trả lời đúng nhất sau
4.1.
Nguyên nhân phù phổi cấp hay gặp nhất:
4.2.
(A)
Phù phổi cấp là một tình trạng suy hô hấp nặng, do sự tràn dịch vào các phế
nang làm ngán cản sự trao đổi khí. VÌ VẬY (B) Điều dưỡng cần chăm sóc và theo dõi kịp thời để hạn chế
tỷ lệ tử vong.
a.
A
và B đúng, A và B
có liên quan nhân quả
b.
A
và B đúng, A và B
không có liên quan nhân quả
* Trong Sách điều dưỡng nội tập 1, có 21 bài chăm sóc sẽ được cập nhật đầy đủ. Tài liệu là sách đã cũ, Blog Học Chia sẻ chỉ cập nhật bài viết nguyên bản chưa cập nhật mới về các số liệu. Hy vọng chỉ giúp các bạn về kiến thức nền cơ bản.
